© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Matty Klatter, Dussen, Frederika van der, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/FrederikavanderDussen [13/01/2014]
DUSSEN, Frederika van der (Breda ca. 1505 – Den Haag 1574), laatste abdis van het cisterciënzer vrouwenklooster in Loosduinen. Dochter van Floris heer van der Dussen (gest. 1509), schepen van Breda, en Barbara van Boechem.
Frederika werd geboren in Breda, als een van de zes kinderen van de Hollandse edelman Floris van der Dussen, die in 1497 met de heerlijkheid en het kasteel Dussen werd beleend. Zij werd al op jonge leeftijd naar de abdij van Loosduinen gestuurd, waar haar tante Katharina van der Dussen (ca. 1475-ca. 1542) van 1509 tot 1538 abdis was. Deze vrouwenabdij, gesticht rond 1230, was het eerste cisterciënzer vrouwenklooster in Holland en had groot aanzien. Omstreeks 1522 deed Frederika er haar professie.
In de loop der jaren bekleedde Frederika van der Dussen in het klooster verschillende functies. Bij haar verkiezing tot abdis in 1563 was zij hoofd van de huishouding met de titel van 'kelder-meesteres' (zuster-econome). Zij begon haar bewind onder ongunstige omstandigheden. De politieke en kerkelijke verhoudingen waren gespannen, en de financiële situatie van de abdij was slecht. In 1566 brak de beeldenstorm uit, maar toen bleef het klooster gespaard. Wel trokken de beeldenstormers onder leiding van de protestantse edelman Cornelis van Wijngaarden naar Loosduinen, maar zij kwamen niet verder dan de gesloten kloosterpoort, waar Cornelis de religieuzes bedreigde met de woorden dat ‘men van hun klooster een duiventil zou maken’ (gecit. Smit (1922) 76).
Waarschijnlijk vanwege deze onzekere tijden en de verslechterde financiële situatie gaf Frederika van der Dussen in 1569 opdracht aan landmeter Jan Potter de landerijen van de abdij op te meten en in kaart te brengen. Hij tekende haar familiewapen met kromstaf op het titelblad van het Kaartboek. Veel uitgebreider is de tekening uit het kaartboek van de abdij door de ‘landmeter des konings’ Jacob Coenraedtszoon, die in 1572 van Frederika de opdracht kreeg om het terrein en de ligging van de gebouwen zo nauwkeurig mogelijk vast te leggen.
De invasie van de watergeuzen op 1 april 1572 betekende het einde van de Loosduinse kloostergemeenschap. Vanuit Den Briel trokken zij naar ’s-Gravenzande, vanwaaruit zij het Westland onveilig maakten. De Loosduinse abdij vormde een makkelijke prooi en de kloosterbevolking moet kort na 1 april de abdij hebben verlaten. De religieuzes vonden aanvankelijk onderdak in een huis genaamd ‘de Byecorff’ aan het Zuideinde in Den Haag, maar dat werd kort daarna ook geplunderd. Het is niet bekend waar de Loosduinse religieuzes zijn gebleven; zeker is dat de kloostergemeenschap snel ontbonden is. Nadat de Spanjaarden Den Haag in 1573 hadden ingenomen, keerde een aantal kloosterlingen terug. Ook abdis Frederika was daar vermoedelijk bij. De verlaten abdijgebouwen van Loosduinen waren toen al ruïnes geworden. Wellicht dat zij met de dominicanen het klooster aan het Voorhout betrokken.
In oktober 1574 overleed Frederika van der Dussen als de laatste abdis van Loosduinen, 69 jaar oud. Zij werd begraven bij de dominicanen in het koor van de Kloosterkerk naast het hoofdaltaar. Van het abdijcomplex in Loosduinen is alleen de kerk overgebleven, de oudste kerk van Den Haag.
Naslagwerken
NNBW.
Archivalia
Nationaal Archief: Archief abdij van Loosduinen.
Literatuur
- J.M. Sernee, De archieven van kloosters en andere stichtingen in Delfland (Den Haag 1920).
- J. Smit, Den Haag in den geuzentijd (z.p. [Den Haag] 1922).
- V. Hildebrandt red., Zeven en een halve eeuw Abdijkerk (Den Haag 1981).
- W. E. den Hertog, De abdij van Loosduinen; cistercienzerinnenklooster van Loosduinen van 1229-1572 (Den Haag 1997).
- J. Smit red., Den Haag. Geschiedenis van de stad, 1, (Den Haag 2004) 85-86 en 268-270 [algemene informatie].
Illustratie
Het familiewapen van abdis Frederika van der Dussen (1563-1574) met kromstaf voorzien van velum’. Titelpagina van het Kaartboek van de abdij (RAZH Lsd Inv. nr.6). Uit: Den Hertog (1997).
Auteur: Matty Klatter
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 98
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.