© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marielle Scherer, Ouden, Willemijntje den, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Ouden [18/12/2017]
OUDEN, Willemijntje den (geb. Rotterdam 1-1-1918 – gest. Rotterdam 6-12-1997), zwemster. Dochter van Antonius Victor Jozephus den Ouden (1885-1963), kroegbaas en restaurateur, en Willemijntje Kuipers (1890-1964). Willy den Ouden trouwde (1) op 28-10-1943 in Londen (Engeland) met Gustav Staffan Broms (1919-?), scheepsmanager (scheiding in 1946); (2) op 27-11-1953 in Amsterdam met Wicher Hooite Jager (1920-1990), landbouwkundige, reisleider (scheiding in 1957); (3) op 3-10-1958 in Rotterdam met Jan Edwin Schupper (1915-1978), goederenvervoerder (scheiding in 1959). Alle huwelijken bleven kinderloos.
Willemijntje (Willy) den Ouden groeide met een halfbroer uit
het eerste huwelijk van haar moeder en twee jongere zussen op in Rotterdam,
waar haar vader eigenaar was van Café Modern aan de Coolsingel. Op twaalfjarige
leeftijd werd tijdens een zwemwedstrijd Willy’s aanleg voor het zwemmen
opgemerkt en kwam zij onder de hoede van Pieternella van Wuyckhuise-Groen,
trainster bij de Rotterdamsche Dames Zwemclub (R.D.Z.). Zij bleek een
natuurtalent.
In 1931 werd de dertienjarige Willy nationaal kampioen op haar favoriete onderdeel, de 100 meter vrije slag, en verbeterde zij het record van Marie Braun, die zwom bij de Rotterdamse Onderlinge Dames Zwemclub (ODZ). Nog datzelfde jaar won zij zilver op de 100 meter vrije slag bij de Europese kampioenschappen zwemmen in Parijs. Met de estafetteploeg op de 4x100 meter vrije slag behaalde zij goud. Met deze medailles op zak was deelname aan de Olympische Spelen van 1932 in Los Angeles een uitgemaakte zaak. Vanwege haar leeftijd – zij zou op de Spelen veertien jaar oud zijn – werd dispensatie verleend. Tijdens de series 100 meter vrije slag zwom zij een Olympisch record. De verwachtingen waren hierdoor hoog gespannen, maar tijdens de finale braken zenuwen haar op en werd zij tweede. Ook met de estafetteploeg won zij zilver. Hierna ontving zij vanuit heel Europa uitnodigingen voor zwemdemonstraties, waar zij samen met haar trainster per vliegtuig naartoe ging.
Zeemeermin
In 1934 en 1935 brak Willy den Ouden op vele afstanden vrije slag wereldrecords en bereikte zij de top van de Nederlandse zwemsport. Haar positie leek onaantastbaar, maar zij ondervond geduchte concurrentie. Tijdens de Europese kampioenschappen zwemmen van 1934 in het Duitse Maagdenburg won zij tweemaal goud op de 100 meter vrije slag en met de estafetteploeg op de 4x100 meter vrije slag. Op de 400 meter vrije slag tikten zij en Rie Mastenbroek op hetzelfde moment aan, waardoor de wedstrijd onbeslist bleef. Willy weigerde – zoals de wedstrijdleiding voorschreef – de afstand opnieuw te zwemmen, en zo ging het goud naar Rie Mastenbroek en werd zij tweede. Tegen wedstrijddruk waren haar zenuwen niet goed bestand. Als een wedstrijd uitliep op een direct duel, verkrampte zij en verloor zij haar snelheid.
Niettemin bleef Willy den Ouden razend populair. Voor haar werd in 1934 Het Zwemlied uitgebracht: ‘Ze [Willy den Ouden] is toch met Rie Mastenbroek de ster van deze sport/ En duiken ze in ’t water, kan geen sterveling ze houden/ Dan stellen ze om beurten weer een splinternieuw record/ Het hele volk heeft diep respect voor hare sterke armen/ De zwemkampioene zelf is door die opspraak niet gegriefd/ We roemen naast haar krachten, immers evengoed haar charme/ Wanneer ze, als een zeemeermin, de koele golven klieft.’
Filmcarrière
In de aanloop naar de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn vestigde Willy den Ouden een nieuw record op de 100 meter vrije slag. Deze tijd van 1:04:6 zou pas twintig jaar later worden verbeterd. Tijdens de Spelen behaalde zij op dezelfde afstand een vierde plaats. De gouden medaille die zij met de estafetteploeg op de 4x100 meter vrije slag won, maakte voor velen dit teleurstellende resultaat weer goed. Na de Spelen in Berlijn excelleerde zij nog eenmaal tijdens een internationaal toernooi. Bij de Europese kampioenschappen zwemmen van 1938 in Londen behaalde zij met de estafetteploeg op de 4x100 meter vrije slag een zilveren medaille. Hierna beëindigde zij haar sportieve loopbaan en richtte zij zich op een filmcarrière.
Willy den Ouden kreeg een rol in de Belgische film Van het een komt het ander, maar na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werden de opnames stilgelegd. Zij vluchtte in 1940 vanuit België naar Londen, waar zij als secretaresse ging werken bij een Nederlandse firma en scheepsmanager Gustaf Staffan Broms ontmoette. Na hun huwelijk verhuisde het stel naar Saltsjöbaden in het zuidwesten van Zweden. Het huwelijk hield echter geen stand en na hun scheiding (1946) keerde Willy den Ouden terug naar Rotterdam. Van de tastbare herinneringen aan haar zwemcarrière bleek weinig over te zijn: bij het Duitse bombardement van mei 1940 waren al haar medailles tot een grote metaalklomp gesmolten.
Nog tweemaal is Willy den Ouden kortstondig getrouwd geweest. In 1953 huwde zij Wicher Hooite Jager en verhuisde zij naar Amsterdam. Na haar scheiding in 1957 ging zij terug naar Rotterdam. In 1958 trouwde zij met Jan Edwin Schupper. Dit huwelijk hield zes maanden stand. Hierna trok zij zich terug in de anonimiteit en vermeed de rest van haar leven contact met de pers. Zij ging werken in de bonthandel en leidde een teruggetrokken bestaan. Willy den Ouden overleed in Rotterdam op 6 december 1997 en werd begraven op de Algemene Begraafplaats Oud-Kralingen.
Waardering
Willy den Ouden wist tijdens haar kortstondige zwemcarrière met haar soepele stijl op snelheid vele wereldrecords te verbeteren. Haar record op de 100 meter vrije slag uit 1936 – dat twintig jaar stand hield – is befaamd. Haar latere keuze voor een leven in de anonimiteit is door velen betreurd. Wel ontving zij in 1970 internationale waardering voor haar prestaties met de benoeming tot lid van de International Swimming Hall of Fame in Fort Lauderdale (Florida, VS). In Rotterdam en Arnhem zijn straten naar haar vernoemd.
Archivalia
Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: persoonskaarten Antonius Victor Jozephus den Ouden, Willemijntje Kuipers, Willemijntje den Ouden, Jan Edwin Schupper en Wicher Hooite Jager.
Literatuur
- W. den Boer red., Zwemmen ’n eeuwig feest. Uitgave ter gelegenheid van 100 jaar KNZB (Utrecht 1988).
- C. Zevenbergen, ‘Willy den Ouden, 1918-1997. Een vergeten nationale zwemster’, Rotterdams Jaarboekje (1998) 156-160.
- A.Th. Bijkerk, ‘Willemijntje “Willy” den Ouden - A Biography’, Journal of Olympic History 14 (2006) 32-37.
- A.Th. Bijkerk, Olympisch Oranje. Van Athene 1896 t/m Beijing 2008. Een compleet historisch overzicht van Nederlandse deelname aan de Olympische Spelen (Baarn 2008).
- J. van Kuijeren en J. Volkers, Zwemmen in goud. Van Marie tot Marleen, een duik in de geschiedenis van de Nederlandse zwemsport (Nieuwegein 2008).
- B. Jungmann red., De sportcanon (z.p. z.j. [Amsterdam 2011]).
- Lemma Willy den Ouden. Website geraadpleegd 29-08-2012.
Willy den Ouden, door onbekende fotograaf, 1932-1936 (Nationaal Archief / Collectie Spaarnestad).
Auteur: Marielle Scherer
laatst gewijzigd: 18/12/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.