© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marcel Otto, Valentijn, Angelina Catharina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Valentijn [13/01/2014]
VALENTIJN, Angelina Catharina, ook bekend als Anjelina van Batavia (geb. Batavia 1768 – begr. Batavia 10/11-7-1817), vrijgemaakte slavin die door haar huwelijken rijkdom vergaarde. Zij trouwde (1) waarschijnlijk vóór 1803 in Batavia met Johan Samuel Heinrich Wüstenberg (1765-1803), vaandrig der schutterij; (2) op 1-10-1803 in Batavia met Johannes Loetzrich (gest. 1808), vicepresident van de Heeren Schepenen; (3) met Adriaan Maarschalk, oud-kapitein in de Koloniale Zeedienst en Assessor bij de Landdrost der Bataviasche Ommelanden. Over kinderen uit deze huwelijken is niets bekend.
Angelina Valentijn werd als de slavin Anjelina van Batavia geboren. De namen van haar ouders en mogelijke broers en zusters zijn niet overgeleverd. Onbekend is hoe zij aan de naam Valentijn is gekomen. Wel weten we dat zij op ongeveer driejarige leeftijd katholiek werd gedoopt op verzoek van Margaretha Catharina (van) Wargaren, vermoedelijk Angelina’s peettante en echtgenote van de in Batavia werkzame notaris Wiggert Wargaren. Wellicht heeft zij bij deze gelegenheid de naam van de heilige Valentinus gekregen, als verwijzing naar haar geboorte- of doopdag. Margaretha Wargaren besloot Angelina Valentijn een Europese opvoeding te geven. Hoogstwaarschijnlijk raakte Angelina via de Wargarens bekend met de zeden en gewoonten van de gegoede burgerij in Batavia. Daar deed zij ook de contacten op die leidden tot haar latere huwelijken.
Huwelijken
Angelina Valentijn is vooral bekend geworden door haar huwelijken. Zij trouwde driemaal met Europese mannen die in de invloedrijke kringen van Batavia verkeerden, en dat is opmerkelijk voor iemand die als slavin werd geboren. Door haar eerste huwelijk met de Duitse vaandrig der schutterij Johan Samuel Heinrich Wüstenberg – in gemeenschap van goederen gesloten – kwam zij in het bezit van het landgoed Tjitrap en een deel van het land Soekaradja, landerijen die haar man omstreeks 1800 had verworven. Enkele maanden later trouwde zij, weer in gemeenschap van goederen, met de Duitser Johannes Loetzrich. Angelina overleefde ook deze echtgenoot. Daarna volgde een derde huwelijk met Adriaan Maarschalk uit Zoutelande – plaats en datum daarvan zijn onbekend. Waarschijnlijk overleefde Angelina ook deze echtgenoot. Toen zij zelf in 1817 overleed werd het landgoed Tjitrap voor 91.000 gulden uit haar boedel verkocht.
Op grond van de informatie die wij op dit moment over Angelina Valentijn hebben – veel gegevens liggen waarschijnlijk in de archieven van Jakarta – kan geconcludeerd worden dat Angelina in haar leven een opmerkelijke sociale stijging heeft doorgemaakt. Zij was geboren als slavin, maar door haar drie huwelijken met Europese mannen en door het bezit van een landgoed was zij een vrouw die in aanzien stond in het vroeg negentiende-eeuwse Batavia.
Archivalia
Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: microficheverzameling, lade Oost-Indië, dtbl. Met name de fiches: Batavia, B 1795-1809, kerkhof Tanah Abang 22; Batavia, B 1805-1810, kerkhof Tanah Abang 24; Batavia, civ. comm. huw. Zaken, resolutieboek T 1798-1808 13.
Literatuur
- V.I. van de Wall, Het huis Tjitrap (Batavia 1932).
- Jean G. Taylor, ‘Europese en Euraziatische vrouwen in Nederlands-Indië in de VOC-tijd’, Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis 7 (1986) 10-34.
- Jean G. Taylor, Smeltkroes Batavia. Europeanen en Euraziaten in de Nederlandse vestigingen in Azië (Groningen 1988).
Auteur: Marcel Otto
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 600
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.