Gewestelijke Financiën ten tijde van de Republiek der Verenigde Nederlanden 1572-1795

 
English | Nederlands

Republiek

Bewerkt door W. Fritschy, L. van der Ent, V. Enthoven, R. Liesker, S.W. Verstegen, C. Trompetter en W. Veenstra.

De geschiedenis van de overheidsfinanciën is een cruciaal aspect van de geschiedenis van de Nederlandse Republiek ten tijde van het 'Ancien Régime'. Met dit project worden de belangrijkste basisgegevens betreffende de overheidsfinanciën van vóór 1795 ontsloten. Het betreft de financiën van de verschillende gewesten, die ten gevolge van het federatieve karakter van de oude Republiek der Verenigde Nederlanden veel belangrijker waren voor het functioneren van de staat dan de zogenaamde "Generaliteitsfinanciën".

Er werden zo homogeen mogelijke reeksen gegevens verzameld over inkomsten uit belastingen en leningen en over uitgaven ten behoeve van de Generaliteit en ten behoeve van elk gewest zelf. Het beschikbaar gemaakte cijfermateriaal heeft betrekking op de gewesten Overijssel, Drenthe, Groningen, Holland, Utrecht, Friesland en Zeeland. Voor het gewest Gelderland bleek te weinig archiefmateriaal bewaard gebleven. In het geval van het Generaliteitsgewest Staats-Brabant bleek het beschikbare archiefmateriaal te omvangrijk en bij gebrek aan samenvattende gegevens ongeschikt voor publicatie.

Het project als geheel is uitgevoerd in een samenwerkingsverband tussen de Vrije Universiteit te Amsterdam en het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. Bij het deel over Friesland was tevens de Fryske Akademy te Leeuwarden betrokken en is aanvullende financiering verkregen van het Professor Van Winterfonds en van NWO. Het deel over Zeeland berustte op samenwerking tussen het Huygens ING, de Vrije Universiteit te Amsterdam en het Zeeuws Archief te Middelburg en werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Provincie Zeeland.Het ontsloten materiaal wordt op drie verschillende manieren gepresenteerd.

Ten eerste zijn de verzamelde basisgegevens over de gewestelijke financiën online beschikbaar gemaakt in de vorm van een elektronische data-set. Deze elektronische databestanden bieden een toegang tot het materiaal zo dicht mogelijk bij de bron zelf. Alle bedragen luiden echter in Hollandse guldens.

Ten tweede bevat de uitgave in boekvorm een selectie en bewerking van de gegevens in de vorm van samenvoegingen van bedragen en herschikkingen van de posten in de bron. De boeken bevatten tevens de inleiding en de toelichtingen op het materiaal voor elke provincie. Het boek over Holland bevat bovendien een reconstructie en de bijbehorende verantwoording van de inkomsten en uitgaven voor de belangrijke periode 1572 tot 1668, die beide online beschikbaar zijn gemaakt. Dat geldt ook voor een in 1755 opgestelde Memorie van de financiën van Holland en West-Friesland, die in het boek werd samengevat, en digitaal integraal toegankelijk is gemaakt.

Ten derde werden op basis van de ‘Verzamelposten’ uit de digitale databestanden spreadsheets geconstrueerd, die werden aangevuld met schattingen van ontbrekende data voor alle provincies, en tevens met data en schattingen voor de financien van de Generaliteit en de admiraliteiten. Deze spreadsheets zijn eveneens online toegankelijk gemaakt.

NB Gebruik van de elektronische databestanden zonder voorafgaande raadpleging van de introducties en de toelichtingen in de boeken wordt ontraden, omdat het er aan ten grondslag liggende bronnenmateriaal niet alleen lacuneus is, maar ook divers en complex van karakter.