200 jaar Koninkrijk: Douanehuisjes
Vroeger – maar dan ook heel veel vroeger – werd dit nog op school geleerd. Dat de opstand van 1813 tegen Napoleon begon met het in brand steken van de Franse douanehuisjes in Amsterdam. Daarbij horen de prenten met nachtelijke taferelen van vernielzuchtige menigten rondom houten keten, waaruit de vlammen zo hoog oplaaien dat de grachten en grachtenpanden er fel door worden verlicht. De hoofdstedelijke revolte van 15 en 16 november 1813 is inmiddels ver in de herinnering weggezonken, en ook de herdenking van 200 jaar koninkrijk zal haar daaruit niet tevoorschijn halen. Die plaatst het begin liever bij de landing van de Oranjeprins op Scheveningen dan bij het volksoproer in Amsterdam.
Oproer in Amsterdam: in de nacht van 15 op 16 november 1813 worden Franse douanehuisjes in brand gestoken. Gedeelte van een prent door J.C. Greve (1813); collectie Stadsarchief Amsterdam.
De inlijving van ons land bij Napoleons keizerrijk in juli 1810 betekende het verlies van de onafhankelijkheid, met onderwerping aan Franse wetten, opgelegd door een Frans bestuur en afgedwongen door een Frans justitie- en politieapparaat. Behalve weerzin tegen de militaire dienstplicht die de Keizer hier invoerde, zorgde de inlijving ook voor weerstand tegen de voortaan strenger toegepaste economische blokkademaatregelen tegen Groot-Brittannië – het ‘Continentaal Stelsel’ – en tegen de wijze waarop de indirecte belastingen werden geïnd op zaken als tabak, wijn en gedistilleerd. Vooral het vaak brute en willekeurige optreden van de geüniformeerde en gewapende Franse functionarissen, met hun verregaande opsporings- en controlebevoegdheid, hun bij nacht en ontij uitgevoerde huiszoekingen en de confiscaties en arrestaties bij gebleken overtreding, zetten alom kwaad bloed. De keizerlijke douaniers, policiers en belasting-employés werden zodoende de verpersoonlijking van Napoleons gehate regime.
Dat het einde van dit regime nabij was, werd duidelijk toen op 12 november 1813 het nieuws in Amsterdam doordrong dat de eerste kozakken, als voorhoede van de geallieerde legers, Overijssel waren binnengetrokken. Door de snelle geallieerde opmars zag de Franse legerbevelhebber in Amsterdam zich gedwongen de stad te verlaten. Overhaast en onaangekondigd vertrok hij in de nacht van 14 op 15 november met het gehele garnizoen naar Utrecht. Dit tot ontsteltenis van de achtergebleven Franse autoriteiten, die nu verstoken waren van machtsmiddelen om de openbare orde te handhaven. Het vertrek van het garnizoen vormde het sein voor een georganiseerde opstand. De leiding daarvan zou in handen zijn geweest van Job Seaburne May, een oud-marineofficier, die hierover nog daags tevoren in Den Haag overleg had gevoerd met de Oranjevoorman Gijsbert Karel van Hogendorp.
Lees verder op de website ‘Koninkrijk in wording, een toegang tot de jaren 1813-1815’
Hier kun je ook het eerste blog over de Völkerschlacht bij Leipzig terugvinden.
Tussen november 2013 en oktober 2015 is het 200 jaar geleden dat Nederland zijn onafhankelijkheid herkreeg en een eenheidsstaat werd. Om dit te herdenken en te vieren is er een Nationaal Comité ingesteld dat verschillende evenementen organiseert en coördineert. Ook voor historici vormt het jubileum aanleiding voor extra activiteit. Historici.nl besteedt de komende tijd met enige regelmaat aandacht aan congressen, tentoonstellingen en gebeurtenissen die te maken hebben met de geschiedenis van Nederland als Koninkrijk met vandaag deel 2 van de blogserie van Jos Gabriëls (Huygens ING) over de wordingsjaren van ons Koninkrijk.
