200 jaar Koninkrijk en de Grondwet(Strijd)
De grondwetstrijd
In het kader van 200 jaar Koninkrijk wordt op 29 maart 2014 gevierd dat de Nederlandse grondwet tweehonderd jaar bestaat. Om dit onder de aandacht te brengen organiseert de Academie voor Wetgeving in samenwerking met het Nationaal Comité 200 jaar Koninkrijk de ‘GrondwetStrijd’. Burgers kunnen een voorstel doen tot wijziging van de grondwet en hun ontwerp vóór 1 december 2013 indienen. Op 31 oktober konden zij daarvoor inspiratie opdoen tijdens twee workshop, georganiseerd door het Huygens ING en de Raad van State.
Voorgangers in grondwetswijziging
De opkomst voor de workshops was groot: ruim tachtig deelnemers. In totaal doen 105 mensen, individueel of in teams, mee aan de wedstrijd. Op het Huygens ING kregen de deelnemers een lesje in ‘afkijken’ bij historische grondwetscommissies. De Nederlandse grondwet dateert van 29 maart 1814 maar is sindsdien vaak gewijzigd. Traditioneel stelt de regering ter voorbereiding van het wijzigingsproces een grondwetscommissie in. Deze adviescommissies vormen een belangrijk onderdeel in het proces van grondwetswijziging. In de periode 1848-2013 zijn er ruim twintig van dit soort commissies actief geweest. Binnen het onderzoeksproject ‘Grondwetscommissies 1883-1983’ heeft het Huygens ING het werk van zeventien commissies in kaart gebracht en een serie kerndocumenten beschikbaar gemaakt in een database.
Tradities in de grondwet
Naast de database diende de presentatie van Dr. Karin van Leeuwen, gepromoveerd op een studie naar grondwetswijzigingen in de periode 1883-1983, als inspiratiebron voor de deelnemers aan de Grondwetstrijd. Van Leeuwen adviseerde hen om aan te sluiten bij één van de verschillende tradities die in de grondwet terug te vinden zijn. Thorbecke zag de grondwet als een strijddocument en als een bron van actief burgerschap. Begin 20ste eeuw zag de commissie Struycken de grondwet meer als een monument. In onze tijd ligt de nadruk op de grondwet als een rechtencatalogus met flexibiliteit als uitgangspunt. Alle tradities zijn echter nog steeds terug te vinden in de grondwet. Toekomstige wijzigingen zullen hierop moeten teruggrijpen en hun eigen nadruk leggen op de verschillende (historische) functies van het document als bron van identiteit, een staatsregeling of juridische waarborg.
De historische allure van de Raad van State
De deelnemers aan de wedstrijd konden haast letterlijk in de voetsporen van Thorbecke treden toen ze zich voor het vervolg van de workshop begaven naar de Raad van State. Het was namelijk in dit gebouw dat de staatsman aan zijn herziening van de grondwet in 1848 werkte. Thorbecke kwam echter alleen niet verder dan de hal van het Paleis Kneuterdijk, Koning Willem II wilde hem niet verder toelaten.
Het paleis is recentelijk gerenoveerd en het is goed voor te stellen hoe Willem II en Anna Paulowna hier tussen 1816 en 1849 een koninklijke levensstijl hebben kunnen inrichten. De balzaal van het Paleis is opgetrokken in empirestijl met zuilen en cassettenplafond. Naast de vele feesten en partijen van het koninklijke echtpaar was deze zaal in de Tweede Wereldoorlog echter ook het decor van de 4000 rechtszaken die tegen oorlogsmisdadigers werden aangespannen.
Bemoedigende woorden van Piet Hein Donner
In deze historische ruimte sprak Piet Hein Donner, vice-president van de Raad van State, de deelnemers aan de Grondwetstrijd bemoedigend toe. Hij wees erop dat zij veel meer tijd hebben voor het wijzigen van de grondwet dan de schrijvers 200 jaar geleden hadden voor het opstellen ervan. De grondwetscommissie kwam destijds eind december 1813 bijeen en had binnen drie maanden een grondwet ontworpen die op 29 maart 1814 aan Koning Willem I werd voorgelegd.
Laat dit een inspiratie zijn voor alle deelnemers die nu nog aan de slag moeten met hun voorstel. Na de workshops met een historische randje is hen in ieder geval duidelijk geworden dat ze zich met deze oefening zullen begeven in een rijke traditie van Koningen, commissies, staatsmannen en lange ingewikkelde discussies.
Loes van Suijlekom, Huygens ING
NB. Helaas is het niet meer mogelijk om deel te nemen aan de grondwetstrijd, op 1 december leveren de deelnemers hun voorstel in en bepaald een jury welk voorstelt door mag naar de volgende ronde. Zij die tot de laatste ronde weten door te dringen zullen hun wijzigingsvoorstel op 28 maart 2014 tijdens een congres over de betekenis van de Grondwet presenteren.
