Bevriende staatshoofden, god, de koning en het dierenrijk

Ezel

De Turkse premier Erdogan is beledigd door een Duitse komiek en deed aangifte. Cabaretiers, cartoonisten en komieken schreeuwen moorden brand. Wie kunnen we in onze democratie lasteren? Iedereen waar we zin in hebben? Majesteitsschennis is nog steeds strafbaar. Pas op 16 april 2013 verdween de uit 1932 stammende “Wet inzake smalende godslastering” uit het Wetboek van Strafrecht. Schrijver Gerard Reve (1923-2006) moest in 1966, het jaar van zijn toetreding tot de rooms-katholieke Kerk, nog voor de rechtbank in Amsterdam verschijnen na een aanklacht wegens godslastering. In Nader tot U beschrijft Reve hoe hij gemeenschap heeft met een als ezel geïncarneerde God.

Geit

En hoe zit het met bevriende staatshoofden? Ook het beledigen van een bevriend staatshoofd is strafbaar gesteld met een straf die tussen een ‘normale belediging’ en majesteitsschennis inzit (twee jaar). Belediging wordt door de wet grofweg gesplitst in een aantal verschillende delicten: smaad, laster en eenvoudige belediging. Belediging wordt overigens niet altijd vervolgd: daarvoor moet degene die wordt beledigd meestal eerst aangifte doen. Belediging is een zogenaamd ‘klachtdelict’. Vaak zal belediging daardoor niet worden bestraft.

Onder een bevriende staat wordt verstaan een buitenlandse mogendheid waarmee Nederland niet in een gewapend conflict is verwikkeld. Er is wel iets merkwaardigs aan de hand met  de term ‘bevriend staatshoofd.’ De geschiedenis van affaires met bevriende staatshoofden gaan steevast over staatshoofden waarmee we niet zozeer bevriend zijn (Hitler, Poetin, Erdogan), maar waar we angst voor hebben of waarvan we afhankelijk zijn; autoritaire mannetjesputters met een kort lontje. ‘Bevriend’ betekent in die zin ‘vooral niet schofferen want daar krijgen we trammelant mee.’ Grappenmakers staan zonder rugdekking.

Stoer stelt VVD-er Joost Taverne: “Onze vrijheid van meningsuiting mag nooit door een buitenlandse leider zoals Erdogan ter discussie worden gesteld. Humor, satire, spot en belediging horen bij onze open en vrije samenleving”. Een meerderheid van het parlement is het met hem eens. En dus? Dus wil de Tweede Kamer het wetsartikel te schrappen dat het beledigen van een bevriend staatshoofd strafbaar stelt. Dat staatshoofd kan dan overigens nog steeds aangifte doen inzake belediging, bijvoorbeeld als hij ‘geitenneuker’ wordt genoemd..

Konijn

Een niet onbelangrijke vraag is waar die straf voor beledigen uit zou kunnen bestaan. Boete en/of vrijheidsberoving, dat is het wel zo ongeveer. Lodewijk Napoleon voerde het Lijfstraffelijk Wetboek in dat geseling, foltering, deportatie met dwangarbeid en de tentoonstelling van lijken op het galgenveld verbood. Dit milde wetboek werd de basis voor het Wetboek van Strafrecht na 1813. Geen slechte actie van Lodewijk over wie desalniettemin de nodige grappen werden gemaakt. ‘Ik ben konijn van Olland’, zo begon hij zijn eerste openbare toespraak in Nederland. Naast de nieuwe bijnaam van konijn, noemde men hem ook – weinig subtiel – Lamme Loetje, naar zijn handicap, hij liep mank.

Varken

Over Napoleon gesproken: in Frankrijk schijnt het tot op de dag van vandaag verboden te zijn om je varken Napoleon te noemen en in het algemeen geldt dat grappen over staatshoofden waarin dieren worden betrokken (met name geiten) nooit zonder risico zijn. Schrijver George Orwell presenteert in ‘Animal Farm’ een groep revolutionaire dieren geleid door een varken dat Napoleon heet, maar dit varken is gebaseerd op dictator Stalin, niet op de grote Franse leider met wie je heel goed bevriend kon zijn totdat je een bondgenootschap met hem beëindigde.

Gorilla

Terug naar het dierenrijk. Onze koning Willem III regeerde van 1849 tot zijn dood in 1890. Aan onder meer zijn opvliegende karakter dankte hij zijn bijnaam ‘Koning Gorilla’, voor het eerst gebruikt in 1886 in het socialistische tijdschrift Recht voor Allen, onder redactie van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Dat werd gezien als majesteitsschennis, strafbaar sinds 1881, ‘opzettelijke belediging van de Koning wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren of geldboete van de vierde categorie.’ Domela werd veroordeeld tot een half jaar cel. Pieter Jelles Troelstra, de voorman van de socialisten uit het begin van de vorige eeuw, dreigde te worden opgepakt, toen hij in 1921 over het erfelijk koningschap zei: ‘Erfelijkheid moge een geschikt leidend beginsel zijn voor paard- en rundvleesstamboeken, voor het bekleeden van publieke ambten kan het nu eenmaal geen leidraad geven’. Een aardige vergelijking.

Teckel

KVP-politicus Norbert Schmelzer werd door cabaretier Wim Kan, in zijn oudejaarsconference van 1966, een teckel genoemd, een sluwe, achterbakse politicus die in oktober van dat jaar het kabinet-Cals voortijdig had laten vallen in de zogenaamde Nacht van Schmelzer. Dat die voorstelling van zaken niet strookte met de werkelijkheid bleek pas later. Schmelzer, die toch wel tegen een stootje kon, had in zijn huis een vitrinekast met tal van stenen en glazen teckels.

Rat

Minister Brinkhorst zei in 2005 over collega Ed van Thijn: ‘Eens een rat, altijd een rat.’ Brinkhorst zou zich met deze uitlating zelfs aan antisemitisme hebben schuldig gemaakt. Hij gaf zijn kenschets ten beste nadat Van Thijn in de Eerste Kamer een kroonjuweel van D66 naar de Haagse rommelzolder had verwezen. Eerder zou Van Thijn zich hebben bezondigd aan rattengedrag toen hij in 1974 vergaande samenwerking tussen de PvdA en D66 belette. De eerlijkheid gebied te zeggen dat iedereen, van welke signatuur ook, tegenwoordig voor rat wordt uitgemaakt, als zijn politieke ideeën een criticus niet aanstaan.

En tot slot weer de geit

Subtiliteit is ver te zoeken wanneer het gaat om de term ‘geitenneuker.’ Cineast en columnist Theo van Gogh (1957-2004) bediende zich er ruimschoots van om Moslims (fundamentalisten) te duiden. Het kwam hem op de nodige bedreigingen te staan. Theo werd uiteindelijk vermoord om een film, niet om een column. De dader handelde uit ’geloofsovertuiging.’ De Duitse komiek Jan Böhmermann noemde de Turkse president Erdogan op TV onder meer een ‘geitenneuker’ en zit nu ondergedoken. Erdogan deed aangifte tegen hem. Mogelijk wordt de komiek in Duitsland vervolgd.

Of het leuk is of leuk bedoeld om iemand ‘geitenneuker’ te noemen is een kwestie van smaak (van de zender). Of het beledigend is en in welke mate is aan de ontvanger. Of er een grens is overschreden (een mens hoeft niet alles te nemen) wordt wellicht voorgelegd aan en beoordeeld door de rechter, een lastige kwestie, maar niet de meest heikele kwestie. Dat is naar mijn mening het feit dat wij corrupte staatshoofden die mensenrechten schenden en  lak hebben aan persvrijheid als ‘bevriend’ bestempelen. Welke geitenhoeder verzint zoiets?

Niet vergeten te lezen: http://www.maxpam.nl/2014/11/geschiedenis-van-het-woord-geitenneuker/