De effecten van tijdelijke migratie
Het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM) organiseerde vrijdag 29 oktober 2015 een studiemiddag over de geschiedenis van tijdelijke migratie. Het CGM heeft niet alleen als doel onderzoek naar migratie te bevorderen maar nadrukkelijk ook om de kennis uit dit onderzoek onder een breed publiek te verspreiden. Vandaar dat zich naast onderzoekers ook andere belangstellenden, onder wie ambtenaren en medewerkers van NGOs, hadden verzameld in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
Historici nodig
Het streven van het CGM is toe te juichen. Historische inzichten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van actuele, maatschappelijke vraagstukken. Helaas vertrouwt de overheid bij het formuleren van beleid vooral op sociaal-wetenschappelijke kennis. Historici worden tot nu toe bij beleidsvorming nauwelijks geraadpleegd. Initiatieven als het platform Geschiedenis & Actualiteit proberen dit te veranderen en sporen historici aan ‘de schroom van zich af te werpen en zich in actuele discussies te mengen’.
Feiten en fictie
Wie daartoe niet meer hoeft te worden aangemoedigd, is migratiehistoricus Leo Lucassen. Hij blijft onvermoeibaar de politiek, media en publieke opinie wijzen op het (juiste) gebruik van historische feiten en argumenten in het huidige vluchtelingendebat. Als voorzitter van het bestuur van het CGM zat Lucassen de bijeenkomst voor. Het was dan ook niet verwonderlijk dat sprekers en toehoorders vele parellelen tussen verleden en heden trokken. Dit gaf de middag een welkome actuele lading.
Relatieve tijdelijkheid
Thema van de bijeenkomst was ‘De onvermoede effecten van tijdelijke migratie en de Januskop van het beleid’. Uit het gepresenteerde onderzoek bleek dat een veelvoorkomend onvermoed effect is dat de intentie van mensen lang niet altijd werkelijkheid wordt. Je vertrekt als Hongaars meisje in het interbellum naar Nederland om zes maanden vakantie te vieren of je wordt aangemoedigd als Nederlandse jongeman om een paar jaar te gaan boeren in Australië, maar uiteindelijk ga je nooit meer terug. Andersom geldt dat natuurlijk evengoed, een voorgenomen permanent verblijf als pensionado in Spanje kan van tijdelijke aard blijken.
Integratie
Of een migrant als een tijdelijke migrant wordt gezien, heeft gevolgen voor de eisen die aan hem worden gesteld op het gebied integratie, aanpassing of assimilatie. We zien dat nu bij de vluchtelingen die zich in Nederlandse asielzoekerscentra bevinden. Beelden uit Syrië maken duidelijk dat terugkeer naar dit land geen haalbare kaart is. De verwachting dat de vluchtelingen uit dit gebied voorgoed zullen blijven, lokt de ene politicus uit een voorstel te doen om hen zo snel mogelijk de ‘Nederlandse normen waarden’ bij te brengen en van een andere om de grenzen voor hen te sluiten.
Overheid in actie
Een hele andere reactie roepen ‘expats’ en ‘international staff’ op die zich al decennia tijdelijk in Den Haag vestigen. De gemeente Den Haag verlangt van deze buitenlandse werknemers helemaal niet dat zij integreren in de samenleving. De gemeente neemt juist een pleasende rol aan en faciliteert hen op alle mogelijke manieren, bijvoorbeeld met een eigen helpdesk in het stadhuis. Een factor van belang hierbij is de economische meerwaarde die aan deze migranten wordt toegekend. Dat de overheid zich ook anders kan opstellen tegenover tijdelijke werknemers, blijkt uit isolatie van Chinese zeelieden die aan het eind van de negentiende en begin twintigste eeuw aanmonsterden op Nederlandse schepen. Het kwam voor dat zij gedeporteerd werden door de Nederlandse staat. Mede op instigatie van de vakbonden die graag zagen dat het ‘Chinezengevaar’ geen toegang had tot de maritieme arbeidsmarkt.
Particuliere initiatieven
Uit de cases van de sprekers en de referenten die het woord voerden, blijkt dat de regulerende stelsels van de staat en de tijdelijke migrant zelf sterk de migratiepatronen beïnvloeden. Maar wat voor effect heeft de aanwezigheid van de tijdelijke migrant dan op de lokale bevolking? In het geval van de vele Belgische vluchtelingen die in 1914 hun land verlieten en in het Verenigd Koninkrijk terechtkwamen, de oprichting van een grootschalig welkomstcomité van Engelse burgers. Het doet denken aan de vele particuliere initiatieven die nu ook van de grond komen om de huidige vluchtelingen te steunen, ondanks de negativiteit in de politiek en media rond deze migratiebeweging hangt; een terechte constatering van één van de referenten aan het eind van de bijeenkomst.
Susan Leclercq
