De tiende vmbo-examenconferentie van de UU en VGN
Op vrijdag 3 november 2017 was al weer de feestelijke tiende editie van deze conferentie. Er waren meer dan 140 geschiedenisdocenten en daarbij kwamen nog studenten, sprekers en workshopgevers. De eerste vmbo-examenconferentie werd in 2008 georganiseerd door de Universiteit Utrecht en de VGN. Voorheen was er geen specifieke nascholing over het vmbo-examen geschiedenis, omdat de examenonderwerpen voor mavo, havo en vwo hetzelfde waren en er een VO-brede nascholing werd gegeven. Het examenprogramma vmbo wijkt echter sinds 2008 inhoudelijk af van het examen voor havo en vwo, waardoor de behoefte ontstond hier een specifieke nascholing voor te organiseren.
Ad van Liempt (journalist, schrijver en tv-programmamaker) gaf de eerste lezing getiteld ‘Gebruik van beeldmateriaal uit de 20e eeuw in de geschiedenisles’. Hij liet met een aantal goed gekozen fragmenten uit het programma Andere Tijden zien hoe je via ‘kleine geschiedenis’ ook het grotere geschiedverhaal kunt vertellen. Hij liet bijvoorbeeld fragmenten over de enige voetbalwedstrijd tussen Oost- en West-Duitsland zien. Alle kwesties die bij de deling tussen Oost- en West-Duitsland horen, komen aan bod bij het verhaal over die wedstrijd.
Daarna kon er gekozen worden uit drie lezingen:Rik van der Elst over activerende rollenspellen bij staatsinrichting; Jaap Patist over omgaan met confronterende opvattingen in de klas over spreken over gevoelige geschiedenis in de klas; Huub Kurstjens en Gerard Rozing over het gewijzigde examenprogramma en de nieuwe syllabus.
Rik van der Elst ( docent in VO en lerarenopleider bij Fontys) liet zien dat je met de lastige begrippen van het onderwerp staatsinrichting kunt werken en te spelen in een voor leerlingen betekenisvolle omgeving. Hierdoor worden deze abstracte begrippen meer eigen gemaakt. Jaap Patist (lerarenopleider HU) besprak hoe thema’s als de Holocaust en Brandhaard Midden Oosten soms ongenuanceerde en kwetsende opmerkingen ontlokken. Maar het is belangrijk om te erkennen dat die wel vanuit een oprechte overtuiging worden geuit. Jaap Patist vindt dat je deze uitingen niet moet negeren. Luisteren en het inzetten van historische vaardigheden kan dan een manier van omgaan zijn. In de derde lezing door CITO-medewerker Huub Kurstjens en syllabusmaker Gerard Rozing werd uitgelegd hoe het thema staatsinrichting en het Historisch Overzicht in het herziene vmbo-examenprogramma in elkaar geschoven zijn. Staatsinrichting kan in het examen nu bevraagd worden in een specifieke historische context. Bovendien is de chronologie meer leidend geworden in het examenprogramma en het examen vanaf mei 2018.
Na de lunchpauze met volop eten en een voorlichtingsmarkt voor iedereen, konden er allerlei workshops gevolgd worden. Bijvoorbeeld in de workshop gamification door Koen Henskens (lerarenopleider HAN) konden deelnemers met principes van gamification zelf lessen ontwerpen. Er werd gedemonstreerd hoe via spelwerkvormen waarbij inleving en concretisering centraal staan leerlingen historisch inzicht kunnen verwerven.
In een andere workshop gaf Jan de Vries, leraar aan het Liemers College Zevenaar en auteur van artikelen over popmuziek in de les, voorbeelden van activerende opdrachten bij popsongs. Hij gebruikte daarbij songs waarin popmusici hun visie op de Koude Oorlog geven van folk tot hardrock, van Franse chansons tot Nederpop en van de bouw tot de val van de Berlijnse Muur.
In de workshop activerende aanpak van staatsinrichting door Hanneke Tuithof (vakdidacticus UU en lector Fontys) werd eerst uitgewisseld over de gevolgen van de veranderingen in het vmbo-examenprogramma. De integratie van staatsinrichting en het Historisch Overzicht lijkt toch nog wat beperkt, omdat de meeste informatie over staatsinrichting opgenomen is in een preambule en gekoppeld is aan de periode 1848 tot 1900. Maar de mogelijkheid om staatsinrichting te bevragen in een historische context heeft zeker meerwaarde. Vervolgens zijn er meerdere werkvormen geoefend en besproken (zie www.uu.nl/geschiedenisendidactiek).
In de workshop van de Anne Frank Stichting zijn er casussen over de Tweede Wereldoorlog besproken die in de klas lastig kunnen zijn. Conclusie was dat het heel erg per school verschilt of een casus als lastig wordt ervaren en hoe er over de Tweede Wereldoorlog wordt lesgegeven.
Verder waren er nog workshops over de Koude Oorlog in de film door Movies that Matter; Hoe maak je goede de toetsvragen om historische vaardigheden te toetsen door Huub Kurstjens en Gerard Rozing en Visible Thinking; het denken van de leerling zichtbaar maken door Jan Wolter Smit naar aanleiding van een project van Harvard University.
De organisatie is het materiaal van de workshops en lezingen zoveel mogelijk aan het verzamelen en dit zal gepubliceerd worden op de website www.uu.nl/geschiedenisendidactiek, op de pagina over de vmbo-conferentie 2017.
Maarten van Rossem sloot de dag af met een lezing over Europa in de 20e eeuw. Dit was een wens van vaste deelnemers, omdat hij ook in het eerste jaar de afsluitende lezing gaf. Hij probeerde de deelnemers door de twintigste eeuw te loodsen, maar strandde voortijdig, omdat hij zoals gewoonlijk veel grappige en interessante zijwegen bewandelde.
De elfde vmbo-examenconferentie zal plaatsvinden op vrijdag 2 november 2018.
