Duitse archivalia stadhouder Willem II en Amalia van Solms geïnventariseerd

Op 2 juli 2012 is de nieuwe inventaris van de archieven van stadhouder Willem II en Amalia van Solms aangeboden aan Heinz-Peter Behr, Duits ambassadeur in Nederland en Marco Hennis, grootmeester van H.M. de Koningin.

De inventaris werd aangeboden door Jan Fernhout, archivaris te Berlijn en heeft de titel Einde­lijk weer samen gekregen, omdat hierin zowel de archieven in het Koninklijk Huisarchief als die in het Landeshaupt­archiv Sachsen-Anhalt, Abteilung Dessau toegankelijk zijn gemaakt.

Dat van Willem II archiefmateriaal in Dessau ligt is al langer bekend. In de 19de eeuw heeft jhr. J.W. van Sypesteyn van een aantal stukken afschriften gemaakt die in het Koninklijk Huisarchief zijn beland. Hij heeft echter lang niet al het materiaal van de stadhouder gekopieerd en helemaal niets van het materiaal van andere leden van de familie Oranje-Nassau. Het gevolg was dat historici geen overzicht hadden van het Duitse materiaal en het daarom niet in hun onderzoek hebben  betrokken. Eindelijk weer samen biedt de mogelijkheid dit beeld te corrigeren.

Na Willems vroege dood heeft Amalia van Solms een deel van zijn archief onder haar hoede genomen. Toen Amalia was overledenis het archief waarschijnlijk bij haar dochter Albertine Agnes terecht gekomen. Albertine Agnes was de weduwe van de stadhouder van Friesland.
 Na haar dood in 1696 gingen de archivalia naar de executrice-testamentair, in dit geval haar zus Henriëtte Catharina. Zij was ook weduwe en wel van de vorst van Anhalt-Dessau. Zo belandden Haagse en Friese archivalia in Dessau.

In totaal ligt de helft van Willems 2 meter tellende archief  in Duitsland. Het belang van het Duitse materiaal is enorm. G.W. Kernkamp, de laatste biograaf van Willem II schreef dat nergens melding wordt  gemaakt van een opleiding van de jonge stadhouder voor de regeringstaak. In Dessau ligt echter zijn leerboekje en een verslag van een zitting bij de Raad van de State dat hij op 11-jarige leeftijd maakte. Ook liggen in Dessau stukken betreffende zijn binnen- en buitenlandse beleid . Deze stukken betreffen hemzelf en Frederik Hendrik.

Willem heeft een aantal archivalia, vooral aangaande de relatie met Frankrijk, uit het archief van zijn vader gehaald en in zijn eigen archief opgenomen. Hopelijk laat zich spoedig een historicus verleiden om Willems biografie te herzien. Het is dringend nodig.

Voor de bestudering van het leven van Amalia van Solms is het Dessause materiaal ook niet zonder belang, al ligt van haar archief slechts een klein deel in Duitsland. Het vormt echter een belangrijke aanvulling op de door T.J. Geest geschreven biografie. In Dessau ligt bijvoorbeeld een vier foliozijden tellende aantekening van een gebed van Amalia. Reden om een kanttekening te plaatsen bij Geests opmerking dat zij niet veel op had met religie.

Belangrijker nog zijn de Duitse stukken die de buitenlandse contacten van Amalia betreffen. Juist die miste Geest in het Koninklijk Huisarchief. Ook voor de levensgeschiedenis van Willems moeder bevat deze inventaris dus belangrijke aanvullingen. Hopelijk worden ook die spoedig verwerkt.

Onderzoekers hoeven voor de Dessause stukken niet naar Duitsland. Zij zijn in het Koninklijk Huis­archief in gedigitaliseerde vorm aanwezig. Het Koninklijk Huisarchief heeft de rijk geïllustreerde en prachtig vormgegeven nieuwe toegang ook uitgegeven. Geïnteresseerden kunnen de inventaris voor 30 euro bestellen door een mail te sturen aan koninklijk.huisarchief@dkh.nl, onder vermel­ding van J.N. Fernhout “Eindelijk weer samen”.

Het boek werd op 9 augustus gepresenteerd te Dessau. Voor nadere informatie kunt u een mail zenden aan: jan_fernhout@hotmail.com