Lezingenmiddag Antieke Goden en Heiligdommen (en uitreiking NKV-Homerusprijs)

Op 11 maart 2017 organiseert het NKV een speciale middag in De Week van de Klassieken. Aansluitend zal de NKV-Homerusprijs uitgereikt worden. Genomineerd voor deze prijs zijn:

• Jan Bloemendal, Latijn. Cultuurgeschiedenis van een Wereldtaal. Amsterdam: Athenaeum, Polak & Van Gennep, 2016.
• Patrick Lateur (vert.), Homeros, Odyssee. Een zwerver komt thuis. Amsterdam: Athenaeum, Polak & Van Gennep, 2016.
• Rijser, David, Een telkens nieuwe Oudheid. Of: hoe Tiberius in New Jersey belandde. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2016

U bent van harte uitgenodigd om hierbij aanwezig te zijn in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

Programma
12:30 inloop
13:00 Rianne Hermans, Latijnse culten door Romeinse ogen
14:00 Janric van Rookhuijzen, De Delphische “Rolling Stones”: Herodotus en de Perzische belegering van Apollo’s heiligdom
15:00 pauze
15:30 presentatie kandidaten NKV-Homerusprijs 2017
16:30 jury-uitspraak en prijsuitreiking
17:00 afsluiting

1. Rianne Hermans, Een curieuze koning. Mythe, ritueel en herinnering rond het heiligdom van Diana Nemorensis in de Albaanse heuvels.
Het heiligdom van Diana aan het meer van Nemi ligt in het vruchtbare en idyllische landschap van de Albaanse heuvels, ten zuidoosten van Rome. Ook vandaag de dag ervaart de moderne bezoeker nog iets van wat antieke bezoekers ervoeren, toen ze het meer tot speculum Dianae doopten. De Albaanse heuvels waren in de Romeinse tijd ook een landschap van mythes, verhalen en herinneringen: dichters situeerden er bijvoorbeeld de tot waternymf getransformeerde Egeria en de mythische helden Orestes en Hyppolitus. In mijn lezing zal ik dit rijke religieuze landschap bespreken, maar zal ik vooral de nadruk leggen op de figuur die sinds de oudheid de meeste aandacht heeft getrokken: de rex Nemorensis.

Deze bloeddorstige priesterkoning – die volgens de legende aan de macht kwam door zijn voorganger te vermoorden en daarmee ook het slachtoffer van zijn opvolger was – is vooral bekend geworden door zijn tot de verbeelding sprekende rol in the Golden Bough van James Frazer (1890). Sinds Frazer zijn er echter maar weinig geleerden die enige waarde aan de traditie hebben toegekend: de priesterkoning zou een product zijn van literaire inventie of in ieder geval niks te maken hebben met de eerbiedwaardige cultus van Diana Nemorensis zelf. In mijn lezing zal de aanpak anders zijn: ik zal het religieuze landschap als geheel bespreken en zal beargumenteren dat het geen zin heeft om daarbij de literaire perceptie te isoleren van het materiële landschap, dat meer geloofwaardig of ‘echt’ zou zijn. Door een nauwkeurige analyse van de cultuspraktijken rond het heiligdom, zullen we zien dat mythe, ritueel en herinnering aan het meer van Nemi dikwijls in elkaar overliepen en dat de mythische priesterkoning, of hij nou ‘echt’ was of niet, onlosmakelijk verbonden was met de godin Diana en met het landschap waarin zij woonde.  

2. Janric van Rookhuijzen, De Delphische “Rolling Stones”: Herodotus en de Perzische belegering van Apollo’s heiligdom
Na de slag bij Thermopylae (480 v. Chr.) was de weg vrij voor Xerxes’ leger om het zuiden van Griekenland in te nemen. Het grootste gedeelte van de manschappen ging rechtstreeks naar Athene, de hoofdprijs. Maar een klein contingent boog af naar het steenrijke heiligdom van Apollo in Delphi. Tot een plundering kwam het echter niet, want, zo vertelt Herodotus ons, de lokale goden, waaronder Apollo en de held Phylakos, kwamen te hulp om de Perzen te verdrijven.

Deze lezing betreft het landschap dat het toneel vormde voor deze invasie, die door de meeste geleerden als ‘imaginair’ wordt bestempeld. Toch was Herodotus er heilig van overtuigd dat de belegering had plaatsgevonden, en daarbij verwijst hij naar concrete plaatsen in dit landschap die zo als bewijs fungeerden. In deze lezing nemen we de koppeling tussen verhaal en landschap kritisch onder de loep. Daarbij komt aan het licht hoe goden een rol kunnen worden toebedeeld bij (ogenschijnlijk) historische gebeurtenissen. Daarmee is het verhaal van de belegering een schitterend voorbeeld van Grieks polytheïsme in de praktijk.

www.nkv.nl