Tentoonstelling: Wie zegt dat? Samen geschiedenis een plek geven – Museum Van Loon

Een tentoonstelling over (on)zichtbare doorwerking van het koloniaal verleden.

In Museum Van Loon brengen acht vertellers verhalen over doorwerking; over kracht en burgerschap; en over ruimte nemen om ruimte te claimen. De tentoonstelling is gemaakt in co-creatie en i.s.m. Imagine IC en SpeakUpWorld. De vaste collectie van het museum verdwijnt letterlijk naar de achtergrond.

Een voorproefje van wat er in het museum te zien is:

Blauwe salon 

Thema: Familie & Voorouders  

De Blauwe Salon was voorheen de ontvangstruimte van de familie Van Loon waar de portretten van Thora en Willem Hendrik van Loon hangen. Nu zijn de portretten van de voorouders van verteller Wonny Stuger geprojecteerd over de ‘heer en vrouw des huizes’; Dirk Andreas Ralf en Hendrina Heirath. Zij werden geboren in slavernij op plantages in mede-eigendom van de familie Van Loon en trouwden in 1894. Als eerbetoon aan het  echtpaar staan de familiefoto’s van de nakomelingen verspreid door de ruimte.  

Eetkamer 

Thema: Macht aan tafel  

In de eetkamer staat een tafel gedekt met servies, zilver en glaswerk. Verteller Eartha Rodgers bevraagd wie de machthebbers waren die aan tafel zaten en wie aan tafel hebben moeten zitten. De tafel is nu gehalveerd en gedekt met servies en etenswaren uit de voormalige koloniën en middels videoschermen zitten vier personen met roots uit deze streken, aan tafel. Zij bevragen de koloniale machthebbers die een connectie hebben met dit huis. 

Rode salon 

Thema: Creating Space 

De Rode Salon werd gebruikt als rookkamer voor het ‘old boys network’, waar vaak sterke verhalen werden verteld over de geportretteerden aan de muur. Vertellers Nathifa en Zuwena Elshot hebben de 17e eeuwse portretten letterlijk verkleind om ruimte te maken voor anderen: “De museum portretten hebben gezelschap gekregen, met het doel meer mensen herkenning te bieden. We hebben onze kennis en ons netwerk vertaald naar aanwezigheid” aldus Nathifa en Zuwena.   

Tuinkamer 

Thema: Stilte  

In samenwerking met SpeakUpWorld organiseert Museum Van Loon bijeenkomsten en workshops voor jongeren om het gesprek gaande te houden. In de looptijd van de tentoonstelling zullen de resultaten van deze bijeenkomsten de Stiltekamer vullen, opdat we de stilte blijven doorbreken.

Drakensteynkamer 

Thema: Perspectieven  

In de Drakensteynkamer brengt verteller Milou Francisca het leven van Willemina Balk – geboren in Berbice uit een zwarte moeder en een witte vader – tot leven. Willemina was begin 19de eeuw in Amsterdam en leerling op de tekenacademie van de gebroeders Andriessen. Middels een serie prenten van Christiaan Andriessen wordt het verhaal van Willemina Balk zichtbaar gemaakt, precies vóór de Andriessen-wandbeschildering die normaal gesproken de kamer domineert. 

Schaapjeskamer 

Thema: Gemengde Afkomst  

Verteller Sãdiqãh Salentijn neemt bezoekers mee in de dualiteit die ze als jongere van gemengde afkomst voelt in het huis en de vele vragen die het bij haar oproept: “Ik voel me verscheurd in deze kamer. In eerste instantie heb ik gevoelens van herkenning en warmte. De kamer doet me veel denken aan m’n oma: de bruine meubels, de geur, het hout. Tegelijkertijd komen er allerlei vragen bij me op. Hoe zouden mijn zwarte voorouders zich in deze kamer voelen?” Haar uiteenlopende gedachtes vertelt ze middels fictieve gesprekken die te beluisteren zijn in de Schaapjeskamer.  

Rode Slaapkamer 

Thema: Parallelle Tijden  

In de Rode Slaapkamer – waar normaal gesproken koning Willem I een prominente rol heeft – speelt het historische familieverhaal van verteller Wouter Neuhaus de hoofdrol. Willem I introduceerde in de 19de eeuw het systeem waaronder Wouters voorvader vanuit Ghana werd geronseld voor het KNIL in voormalig Nederlands-Indië. Wouter is de stem van zijn opa Cordus, die na de Tweede Wereldoorlog naar Nederland verhuisde, en die zijn levensverhaal met de bezoeker deelt. 

Vogelkamer 

Thema: Meedragen en Overdragen  

De Vogelkamer is de kinderkamer van het huis, en herbergt met archief van het museum. Onder het thema Meedragen en Overdragen stelt verteller Djé-rimo via zijn gedichten de vraag wat hij – zelf net vader geworden – van zijn Molukse achtergrond en cultuur wil overdragen aan zijn zoon; en welke trauma’s die hij zelf met zich meedraagt, beter niet aan de volgende generatie worden overgedragen. Joël Laurens stelt de orale verteltraditie binnen de Marroncultuur letterlijk tegenover de papieren archieftraditie. 

Een verdere toelichting op de tentoonstelling:

Op 7 april, aan de vooravond van het Nationaal Herdenkingsjaar Slavernij, opende ‘Wie zegt dat? Samen geschiedenis een plek geven’ in Museum Van Loon. De tentoonstelling is het indringende en kwetsbare resultaat van een gezamenlijke zoektocht naar betekenisgeving. In samenwerking met Imagine IC, SpeakUpWorld en deelnemers uit hun netwerken zet het museum een volgende stap in het maatschappelijke gesprek over het koloniale verleden, waaronder de erfenissen van het slavernijverleden. De partijen slaan de handen in één om meer herkenning in de publieke ruimte van musea te creëren. ‘Wij vinden het van belang dat de geschiedenis die heden ten dage nog doorwerkt erkend wordt en vanuit de verschillende communities wordt verteld. Binnen de vaste collectie in musea wordt dit vaak nog vanuit een wit-eurocentrisch perspectief verteld’ aldus SpeakUpWorld. Ook volgens Imagine IC ‘levert deze participatieve samenwerking een duurzame bijdrage en verrijking aan nieuwe narratieven binnen het museum en de collectie’. 

In levensgrote boxen, gebouwd in de historische kamers van het museum, wordt de kijker meegenomen door acht vertellers in hun verhaal. De vaste collectie speelt een bijrol, alleen zichtbaar als die in dienst staat van het verhaal in de box. De verhalen zijn divers van aard: zo speelt in de Rode Slaapkamer het historisch familieverhaal van Wouter Neuhaus de hoofdrol, en niet de ‘gebruikelijke’ Johanna Borski en Koning Willem I. Willem I introduceerde in de 19^de eeuw het systeem waaronder Wouters voorvader vanuit Ghana werd gerekruteerd voor het KNIL in Indonesië. In de Drakensteynkamer brengt Milou Francisca het leven van Willemina Balk – geboren in Berbice uit een zwarte moeder en een witte vader – tot leven, achter de schilderingen van Jurriaan Andriessen vandaan; Willemina was begin 19^de eeuw in Amsterdam en leerling op de tekenacademie van de gebroeders Andriessen. In de Tuinkamer draait het om het doorbreken van stilte en wordt gedurende de tentoonstelling de aanwezigheid van de bestaande ruimte bedekt door stemmen uit het nu.

Gijs Schunselaar, directeur Museum Van Loon: ‘Wie zegt dat?’ is na ‘Aan de Surinaamse grachten’ (2019) een volgende stap in de actieve rol die wij hebben in het maatschappelijke gesprek over het koloniale verleden en de doorwerking ervan. Na een imponerend participatieproces en met zijn opvallende verschijningsvorm hopen we dat de tentoonstelling perspectieven op ‘ruimte’ en ‘agency’ een impuls kan geven.’ ’Wie zegt dat?’ gaat gepaard met een educatief programma voor basisscholen en een publieksprogramma.

Klik hier voor tickets en actuele informatie over de tentoonstelling.