Feestelijke lancering ‘Eastbound’
Het project Eastbound. The distribution and reception of translations and adaptations of Dutch-language literature, 1850-1990 is op 16 november 2016 feestelijk gelanceerd. Eastbound maakt deel uit van het overkoepelende initiatief Circulation of Dutch Literature (CODL). Het onderzoekt hoe Vlaanderen en Nederland tussen 1850 en 1990 niet enkel literatuur uit het buitenland importeerden, maar hoe de Nederlandstalige literatuur zelf een belangrijk exportproduct was: het project concentreert zich enerzijds op het Duitse taalgebied en analyseert anderzijds hoe via het Duits ook het Poolse, Tsjechische en Hongaarse taalgebied de Nederlandstalige literatuur leerden kennen.
Hoofdaanvrager Ton van Kalmthout: “We zijn begonnen.” Hoewel de onderzoekers al bezig zijn, is de formele start een belangrijk moment. Onder de aanwezigen zijn studenten, docenten, en collega’s uit de erfgoedsector en het cultuurbeleid. Dit onderstreept het streven van de onderzoekers om wederzijds iets voor elkaar te betekenen: het project krijgt vleugels als je het met elkaar deelt.
Dagvoorzitter Elke Brems (KU Leuven) haalt bovenstaande tweet van Guus Kuijer aan om het belang van de internationale circulatie van de Nederlandstalige literatuur te onderstrepen.
Het project wordt verder toegelicht door Orsolya Réthelyi (Eötvös Loránd Universiteit Boedapest/ Huygens ING). Aan de hand van tien frequent vertaalde oeuvres zal de circulatie van Nederlandstalige literatuur bestudeerd worden. De data worden verzameld in de bestaande Digital Library of Literature in Translation van de Universiteitsbibliotheek van Wenen: zo kunnen de eigen data in een bredere context bestudeerd worden, maar wordt de Digital Library ook verder verrijkt.
Welke oeuvres gebruikt zullen worden zal zomer 2017 bekend zijn. Op dit moment worden er vertalings-, bewerkings- en receptiedocumenten verzameld over vier schrijvers. Dit dient als pilotproject. De keuze voor de oeuvres blijkt lastig: voor deze pilot is het team van onderzoekers uitgegaan van de vertalingendatabase van het Nederlands Letterenfonds. Deze database is echter niet compleet: naoorlogse vertalingen zijn beter opgenomen dan vooroorlogse. Ook qua genres is de database niet compleet: ‘lowbrow literature’ en ‘middlebrow literature’ zijn hier niet in opgenomen, kinderboeken wel. Het doel is om met verschillende databases tot een uitgebalanceerd corpus te komen, met subjectieve ingrepen (onder andere met correcties voor interessante gevallen en gender-aspecten). Het gaat er niet per se om wie de meest vertaalde auteurs zijn, wel om de verspreiding: de oeuvres zijn een middel om het transmissiesysteem in kaart te brengen, geen doel op zich.
Aan Eastbound werkt een internationaal team: onderzoekers in Nederland en Vlaanderen worden ondersteund door studentassistenten uit vier taalgebieden (Duitsland, Hongarije, Polen en Tsjechië). Eastbound-adviseur Jerzy Koch (Adam Mickiewicz-Universiteit, Polen) vraagt in het bijzonder aandacht voor dit extramurale onderzoek. De cijfers liegen er niet om: in Nederland volgen er 693 studenten een Bachelor Nederlands, in Polen zijn dit er 435. Literatuurstudie is gebaat bij studie van buitenstaanders, ook al weten zij minder van de cultuur. Koch verwacht dat de CODL-projecten (waaronder Eastbound) het verschil zullen maken: in vergelijkend perspectief kijken naar wat er buiten de landsgrenzen gebeurt, maakt dat het project als erkenning voelt voor het extramurale onderzoek.
Daarbij komt dat voor de gekozen taalgebieden in de periode 1850-1990 de taalgrenzen niet altijd overeen kwamen met de landgrenzen. Deze verschoven: staten kwamen opnieuw op (Polen) of werden gecreëerd (Tsjecho-Slowakije) – en dan gaat het alleen maar over veranderende geografische grenzen en bijvoorbeeld niet over verzuiling. Polen was in de tweede helft van de negentiende eeuw niet altijd Polen; sommige uitgeverijen stonden in wat destijds Pruisen of Rusland was.
The ‘Eastbound’ team. FLTR: Orsolya Réthelyi (ELTE/Huygens ING), Ton van Kalmthout (Huygens ING), Elke Brems (CERES/KU Leuven), Krisztina Gracza (ELTE), Theresia Feldmann (CERES/KU Leuven), Jasmin Streunding (Carl von Ossietzky University of Oldenburg), Klára Šrejmová (Palacký University in Olomouc) and Jerzy Koch (Adam Mickiewicz University in Poznań)
