Festival van de Opstand – een verslag van Renske Smorenburg

Het thema van de Maand van de Geschiedenis 2018 is Opstand. Laat dat nu nét een thema zijn waar het IISG (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis) wel raad mee weet – dat wij het Festival van de Opstand organiseren is dan ook niet geheel toevallig. 

Het enige echte festivalcrew T-shirt!

Rond het middaguur werd het festival geopend in de vide, waarna Touraj Atabaki (honorary fellow aan het IISG) als eerste de microfoon ter hand nam om als ooggetuige verslag te doen van de opstand in Iran in 1979. Een meeslepende vertelling waar het publiek ingespannen naar luisterde. Tegelijk werd in de Posthumuszaal, voor de gelegenheid omgetoverd tot filmzaal, het filmprogramma van de dag geopend met diverse documentaires. Veel bezoekers grepen de kans rondgeleid te worden door de archieven van het IISG. Speciaal voor de gelegenheid waren er diverse relevante objecten klaargezet.

Almudena Rubio zingt muziek uit de tijd van de Spaanse Burgeroorlog

Op het podium in de vide werden niet alleen lezingen en presentaties gegeven, maar klonken er ook strijdlustige nummers tussen de sprekers door. Bijvoorbeeld door Strijdkoor Jan en Alleman, dat uit volle borst protestsongs ten gehore bracht. Almudena Rubio zong met veel passie muziek uit de tijd van de Spaanse Burgeroorlog en DJ Aad Blok zorgde à la Leo Blokhuis voor muzikale intermezzo’s – met rebelse touch – tussen de lezingen door.

Pamfletten en Marx
Het pamflet van Koning Gorilla dat eind negentiende eeuw door socialisten werd verspreid, zette kwaad bloed bij Oranjegezinde arbeiders in de Jordaan. Dit leidde tot de ‘Oranjefurie’ in de Amsterdamse arbeiderswijk, waarbij de inwoners het opnamen voor Koning Willem III aldus Anne Petterson.

Anne Petterson over het fenomeen ‘Oranjefurie’

Hoewel het strikt genomen geen pamfletten zijn, maakt Loesje naam en faam door het verspreiden van rake oneliners. Anne Veenstra, één van de oprichtsters van Loesje, lichtte toe hoe deze boodschappen ontstonden in een woelige tijd en nu nog steeds actueel zijn in de maatschappij.

Het IISG beheert het grootste deel van de archieven van Marx en Engels, zoals een uniek exemplaar van de eerste druk, waarin Marx zelf correcties en aantekeningen in de kantlijn aanbracht en de enige overgebleven handgeschreven bladzijde van het manuscript van het Communistisch Manifest. Marx spreekt tegenwoordig nog steeds tot de verbeelding. Pepijn Brandon beaamde dit met anekdotes die de persoon Marx in de vide van het IISG tot leven brachten.

Alles wat je ooit over Marx wilde weten, door Pepijn Brandon

Met Verzet! Een pleidooi voor Communisme greep schrijver Gustaaf Peek terug naar de idealen van Marx. Een pleidooi voor een andere manier van leven, niet voor een totalitair Sovjetregime met tirannieke praktijken.

Opstand van weleer
Amsterdam heeft in de afgelopen eeuwen behoorlijk wat opstand en rebellie voorbij zien komen. Henk Looijesteijn vertelde over de eerste echte grote opstand uit 1535, wanneer de Wederdopers het stadhuis bezetten. De wederdopers vonden destijds dat alleen volwassenen gedoopt mochten worden. Dit zat hen zo hoog dat zij verschillende aanslagen pleegden op onder meer het stadhuis.

Een andere woelige periode in de vaderlandse geschiedenis is de Tachtigjarige Oorlog. Jean-Marc van Tol (bij de meesten bekend als tekenaar van Fokke & Sukke) zit daar momenteel tot z’n knieën in, dankzij een project van het Huygens ING waar hij als historicus en vrijwilliger aan meewerkt.
Dit project omvat de ontsluiting van Johan de Witts correspondentie. Jean-Marc raakte zodanig gefascineerd door de raadspensionaris dat hij besloot een trilogie over het noodlottige leven van de Witt te schrijven. Jean-Marc nam de aanwezigen mee door de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog.

Op de bres voor vrouwen en zwarte geschiedenis
‘SheDecides’ is een initiatief van oud-minister Lilianne Ploumen en stelt zich ten doel meisjes en vrouwen over de hele wereld toegang te geven tot degelijke seksuele voorlichting en beschikking over veilige abortus. Het initiatief is tot stand gekomen nadat president Trump subsidies voor organisaties die zich voor dit recht inzetten afschafte. Lilianne pleitte hartstochtelijk voor dit goede doel, en riep de aanwezigen op om SheDecides te steunen.

Lilianne Ploumen vertelde over ‘SheDecides’

Niet ver van het IISG bevindt zich een ander archief: The Black Archives. Mitchell Esajas is één van de initiatiefnemers en oprichters van dit bijzondere archief. The Black Archives is niet alleen een fysieke verzamelplaats waar boeken, documenten en materialen uit de zwarte geschiedenis bijeen worden gebracht; het is ook platform voor discussies en inclusiviteit.

The Black Archives: Mitchell Esajas over de andere kant van de geschiedenis

Milou Deelen sprak over haar opstand tegen seksisme. Haar verzet tegen de dubbele seksuele moraal bij het Groningse studentenvereniging Vindicat is breed uitgemeten in de media. Dat deze opstand ontaardde in nog iets veel groters blijkt uit het feit dat haar strijdtoneel alleen maar breder wordt. Het ‘slutshamen’ is helaas niet alleen studentikoze praktijk maar reikt veel verder in de Nederlandse maatschappij.

Huis-tuin-en-keuken opstand en competitie
Opstand, maar dan in een efficiënt toepasbare methode. Daarvoor schreef Eva Rovers het handboek ‘Practivisme’. In haar lezing gaf zij enkele voorbeelden hoe je met een petitie of handtekeningenactie in opstand komt, of hoe je met één klik op de knop je social media kunt inzetten voor het goede doel. Achteroverleunen is geen optie!

Dat er ook behoorlijk wat competitieve bezoekers aanwezig waren bij het festival bleek wel tijdens de Grote Geweldige Opstandige Quiz, gehost door quizmaster Machteld Maris.

De Grote Geweldige Opstandige Quiz!

Een eervolle vermelding maak ik graag voor de buttontafel. De opstandige buttons waren met veel creativiteit en toewijding gemaakt door het IISG-team. Opgespeld op het revers neemt men de ware opstand mee naar huis.

Bekijk voor een impressie van het festival de vele gemaakte foto’s op Flickr.