Lancering DisPLACE: geschiedenis van mensen met een beperking toegankelijk gemaakt

Wie schrijft geschiedenis en wiens verhaal wordt de moeite waard gevonden om op te tekenen? Dit zijn vragen waar steeds meer historici over nadenken. De lineaire nul-tot-nu vertelling, met in de hoofdrol Europese witte machthebbers, wordt op allerlei manieren geproblematiseerd. Nu onderzoeksgebieden als gender en postkoloniale geschiedenis de broodnodige ruimte opeisen, is er binnen de geschiedwetenschap steeds meer ambitie te bespeuren om een veelkleurigheid aan stemmen en perspectieven uit het verleden te belichten. Opvallend genoeg worden in deze veelkleurigheid mensen met een beperking vaak vergeten. De website DisPLACE.nl moet hier verandering in brengen. Het platform maakt verhalen van mensen met een beperking in meerdere opzichten toegankelijk.

Met een feestelijk gestemde bijeenkomst in het museum Volkenkunde in Leiden, werd de website afgelopen woensdag gelanceerd. Op initiatief van een bont gezelschap van historici en ervaringsdeskundigen (het Bronnen Inclusief Burgerschap netwerk), is de afgelopen periode hard gewerkt aan een website die verhalen van mensen met een beperking beschikbaar maakt voor een breed publiek. De naam DisPLACE, zo vertelt dagvoorzitter Jacqueline Kool, staat voor het Engelse displace en verwijst naar de verdringingen en verplaatsing van mensen met een beperking uit de samenleving en de geschiedenis. Tegelijkertijd is de website juist een plek waar verhalen van mensen met disabilities verteld worden.

Mensen met een beperking aan het woord

Het lijkt wellicht alsof geschiedenissen van mensen met een beperking al uitvoerig zijn beschreven. Op basis van bronmateriaal van verzorgingsinstituten en medische literatuur zijn er immers talloze medisch-historische studies verschenen. Toch functioneren mensen met een beperking in deze onderzoeken en in dit bronmateriaal, veelal als passieve ontvangers van de kennis, zorg en kunde van artsen en verzorgers. De omgang is wel beschreven en gedocumenteerd, maar de ervaringen en perspectieven van mensen aan de ontvangende kant van deze(lang niet altijd zo fraaie) verhalen komen niet of amper aan bod. Wanneer je daar als historicus toch mee bezig gaat, stuit je al snel op een bronnenprobleem. De bewaard gebleven verhalen zijn hoofdzakelijk opgetekend door heren artsen. Bovendien zijn archieven niet gecategoriseerd op thema’s die perspectieven van mensen met een beperkingen betreffen. De bijeenkomst maakte echter duidelijk dat er genoeg mensen zijn, zoals bijvoorbeeld Jan Troost en Conny Kooijman, die hun eigen verhalen optekenen en bewaren. Dit materiaal is doorgaans niet openbaar en loopt bovendien het risico om in tochtige zolders en vochtige kelders langzaam verloren te gaan. DisPLACE moet de plek worden waar mensen hun verhalen achter kunnen laten, zodat het openbaar en toekomstbestendig bewaard kan blijven.

Een plek in de samenleving opeisen

Dat aandacht voor geschiedenissen van mensen met een beperking niet een zuiver academische discussie of wens is, bewijst de toespraak van Xandra Koster, die haar kijk op de emancipatoire waarde van de website op indrukwekkende wijze uiteen zet. ‘Onze samenleving is niet ingericht op mensen met een beperking’, zo maakt zij duidelijk. Hoewel vaak gezegd wordt dat iedereen welkom is, zijn er in de praktijk allerlei barrières die toegankelijkheid en daarmee werkelijke inclusie belemmeren. Met als gevolg dat mensen met een beperking vaak simpelweg worden vergeten. ‘Er is kennis van het verleden nodig’, zo stelt Koster, ‘om een stem te vinden, om bewustwording te creëren en een plek in de samenleving op te eisen.’

De website DisPLACE is zo ontworpen dat het voor iedereen toegankelijk is

Écht toegankelijk

DisPLACE.nl fungeert zelf als een schoolvoorbeeld van toegankelijkheid. De website is gemaakt volgens het principe ‘niets over ons zonder ons’. Dit houdt in dat mensen met een beperking een leidende rol hebben gespeeld in alle fasen van de ontwikkeling van de website. Dat resulteert in een écht toegankelijke website, waarbij rekening is gehouden met functionele variatie en neurodiversiteit. De website is eenvoudig en op prettige wijze te raadplegen voor zowel mensen met kleurenblindheid als autisme. Ook mensen met een auditieve, visuele of verstandelijke beperking hebben toegang tot de content op de website. Vorm en inhoud komen zo samen.

De website is een start van wat een uitgebreid en divers platform en database moet worden. ‘Een levend project moet het zijn’, zo stelt Jacqueline Kool, ‘dat breed gedragen wordt en vanuit een samenwerking tussen ervaringsdeskundigen, historici en studenten tot stand komt.’ Hoewel de inhoud zich momenteel beperkt tot het thema ‘wonen’ en zich hoofdzakelijk richt op naoorlogs Nederland, zijn er concrete plannen om ook aandacht te besteden aan internationale verhalen en culturele diversiteit. De ambities zijn aanzienlijk en de potentie is groot.

DisPLACE bevat uniek bronmateriaal over de levens van mensen met een beperking in het verleden, waar historici met liefde gebruik van kunnen maken. Maar er ligt ook een taak voor historici. De verhalen moeten namelijk niet alleen verteld maar ook gehoord worden, en bovenal als vorm van kennis serieus genomen worden. Tijdens de bijeenkomst vroegen mensen zich af, hoe de website bij een breed publiek onder de aandacht gebracht kan worden. Dit is een publiekshistorische kwestie, maar met dit verslag wil ik de lezer alvast attent maken op DisPLACE en disability history als onderzoeksveld binnen geschiedenis. Neem vooral een kijkje op de website, en mocht je tijdens jouw onderzoek in de krochten van het archief materiaal tegenkomen van mensen met een beperking, schroom dan niet om contact op te nemen met de organisatie van DisPLACE.