Nova Zembla – Recensie
Nova Zembla is, zoals in de aankondiging onmiddelijk duidelijk wordt gemaakt, gebaseerd op een waargebeurd verhaal, het verhaal van de overwintering van Barentsz en Heemskerck op Nova Zembla. En inderdaad volgt het script in grote lijnen dagboekschrijver Gerrit de Veer.
Om het verhaal een extra dimensie te geven, wordt De Veer (Robert de Hoog) zelf opgevoerd als de hoofdpersoon, die verliefd is op de beeldschone dochter (Doutzen Kroes) van dominee Plancius. Arm als een kerkrat, wil hij in de Oost fortuin maken, om daarna Doutzen ten huwelijk te kunnen vragen. Aan de spanning draagt deze substory niet veel bij maar zo is ruimte gecreëerd voor een vrouwenrol en de aanwezigheid van Doutzen zal voor velen een extra reden zijn de film te bezoeken. Een tweede teaser is de verfilming in 3D techniek. Het is even wennen, maar het camerawerk gebruikt de mogelijkheden van 3D goed en dat levert verrassende effecten op.
Het grootste probleem van de film is het gebrek aan werkelijke spanning, wat vreemd is voor een verhaal dat bol staat van de heroïek. De cast is goed en de rollen van Barentsz (Derek de Lint) en Heemskerck (Victor Reinier) worden overtuigend neergezet maar geen moment kun je je met een van de hoofdpersonen vereenzelvigen. Wie de klassieker Das Boot over de belevenissen van een Duitse onderzeebootbemanning in WO II heeft gezien, weet wat beklemming is. Zulke angstgevoelens roepen de overmatig kreunende en steunende mannen die op elkaar gepakt drie maanden in de poolnacht in het ijskoude Behouden Huys zitten, niet op. Je blijf buitenstaander. Toch levert De Veers verhaal momenten te over die de scriptschrijver had kunnen gebruiken om je bij de keel te grijpen. Wat is er dramatischer dan het verdwijnen van het licht. Of de terugkeer ervan?
Als historicus zie je gemiste kansen. Opzichtig is de klok in het Behouden Huys in beeld; waarom is onduidelijk. De dramatische journaalnotitie van De Veer op 3 december 1596 dat het zo koud is dat de klok ophoudt te lopen, blijft ongebruikt. Ook de later teruggevonden afscheidsbrief van Barentsz (nu in de tentoonstelling Nova Zembla in het Rijksmuseum te zien) heeft het in het script niet gehaald. Of de journaalaantekening dat Heemskerk de verzwakte de mannen de kou instuurt om kolf te spelen om aan te sterken. Want ze moeten nog terugroeien. Van die waanzinnige roeitocht terug naar de bewoonde wereld -1200 kilometer, langer dan de beroemde roeitocht van kapitein Bligh in de Muiterij op de Bounty zien we niet meer terug dan enkele shots van dobberende roeibootjes. Dat is jammer want het had met weinig moeite scenes opgeleverd die behalve de dramatiek ook het historisch gehalte van de film hadden kunnen versterken. Opvallend is trouwens ook het schip: met stuurwiel, een werktuig dat pas een eeuw later de functie van de kolderstok overnam. Zou een Engels of Duits producer zoiets tolereren in een historisch drama? Het is een film die past in het huidige tijdsgewricht van zoeken naar eigenwaarde en identiteit Of, zoals ik twee dametjes na afloop tegen elkaar hoorde zeggen: ja, het is wel ónze geschiedenis.
Peter Sigmond
