Oorkondenboek van Noord-Brabant tot 1312

Bewerkt door H.P.H. Camps, M. Dillo en G.A.M. Van Synghel (jaar van uitgave: 1979-2000)

Oorkonden bestrijken naar hun inhoud alle mogelijke aspecten van het maatschappelijke leven: betrekkingen tussen vorsten; pauselijke gunstverleningen; schenking, koop en verkoop, huur en pacht van onroerend goed; geldtransacties; regelgeving door allerhande overheden; rechterlijke uitspraken; bevelschriften; en nog zoveel meer. Er is vrijwel geen onderdeel van de middeleeuwse geschiedenis of het is schatplichtig aan de oorkonde als bron. Daarnaast verschaft het onderzoek van schrift, bewoordingen en bezegeling ons inzichten aangaande het ontstaan van de oorkonden en het milieu en de organisaties waarbinnen zij tot stand kwamen.

Voor de uitgave van de oorkonden tot 1312 betreffende de provincie Noord-Brabant is aangesloten bij vergelijkbare uitgaven voor de andere provincies om zo het schaarse schriftelijke bronnenmateriaal tot ca. 1300 met betrekking tot Nederland toegankelijk te maken en beschikbaar te stellen aan onderzoekers.

Het onderzoek voor de uitgave van het Oorkondenboek van Noord-Brabant is in 1960 gestart door de Rijksarchiefdienst. Het initiatief kwam van de Historische Sectie van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant. In 1970 kreeg het toenmalige ING de eindverantwoordelijkheid.

De opzet is de volledige uitgave van de oorkondeteksten per regio gegroepeerd en chronologisch gerangschikt met een zo kritisch mogelijke weergave van de oorspronkelijke inhoud en de (herleide) datum. Tevens worden de teksten voorzien van basisinformatie over de uiterlijke vorm, de vindplaatsen en de overlevering van de stukken en indien nodig vergezeld van informatie over ontstaan, samenhang, echtheid en overlevering. Aan de teksten vooraf gaat een beknopte samenvatting (regest) van de inhoud, geformuleerd in modern Nederlands, waarbij van de uitvaardiger en de beoorkonde rechtshandeling of van het rechtsfeit wordt uitgegaan. Een index op de persoons- en plaatsnamen is in beide delen als verdere ingang toegevoegd.

Deel I bevat de oorkonden van de Meierij van ’s-Hertogenbosch (met de heerlijkheid Gemert).

Deel II bevat de oorkonden van de heerlijkheden Breda en Bergen op Zoom.

In 2009 is de Stichting Brabantse Bronnen opgericht, met het oog op een doorstart van het Oorkondenboek van Noord-Brabant. Dankzij de financiële steun van de Provincie Noord-Brabant en de Streekraad Het Groene Woud en de Meierij kon in december 2009 het Digitaal Oorkondenboek van Noord-Brabant (DONB) van start gaan. In het DONB worden de ca. 750 oorkonden gefaseerd uitgegeven van de delen III en IV van het Oorkondenboek van Noord-Brabant, alsmede de supplementoorkonden op de delen I en II.

Deel III bevat de oorkonden van de voormalige Hollandse gebieden met de heerlijkheden Heusden en Altena.

Deel IV bevat de oorkonden van de heerlijkheden Cuijk, Ravenstein, Megen, Boxmeer en Bokhoven.

Vooralsnog is het DONB uitsluitend in digitale vorm beschikbaar als een work in progress. Alle oorkonden die bewerkt zijn, worden onmiddellijk na afronding ter beschikking gesteld aan onderzoekers. Bewerker van het DONB is dr. Geertrui Van Synghel, senior-onderzoeker van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis in Den Haag, die door het ING gedetacheerd is naar de Stichting Brabantse Bronnen. Zij is tevens projectmanager van de Stichting Brabantse Bronnen. Het Huygens ING heeft de website ontworpen en draagt zorg voor de hosting. Zie voor alle verdere informatie: donb.nl.