Verslag: Verruim je horizon! Oproep om buiten de gebaande paden van de klassieke stadskroniek te treden

Het is goed om zo nu en dan eens bij de buren te kijken hoe zij de zaken aanpakken. Vanuit die gedachte trok ik vanuit Den Haag richting Brugge voor een tweedaagse interdisciplinaire workshop over het bedrijven van stadsgeschiedenis in Noordwest-Europa, Towards New Thinking in Urban Historiography. Old Texts, New Approaches. A Reconsideration of Urban Historical Consciousness in Northwest Europe. Vertrouwd met het onderzoek naar de geschiedenis van de Italiaanse, middeleeuwse stad aan de hand van stadskronieken, hoopte ik niet alleen meer te weten te komen over het gebruik van dergelijke bronnen in noordelijk gelegen gebieden, maar was ik ook – en vooral – geïntrigeerd door het vooruitzicht om nieuwe mogelijkheden voor het ontsluiten van het historisch bewustzijn van de stad te ontdekken.

Jonge wolv(inn)en verenigt u!

De drie universiteiten van Antwerpen, Gent en Leuven hadden immers de handen in elkaar geslagen om precies deze mogelijkheden te verkennen. De vlekkeloze organisatie van deze bijeenkomst lag bovendien niet in handen van enkele gevestigde namen, maar werd daarentegen gedragen door vier enthousiaste promovendi (Bram Caers, Lisa Demets, Tineke van Gassen en Valerie Vrancken)”. In de rustige oase van het Groeninge Museum slaagden zij erin om een toonbeeld van samenwerking neer te zetten die in deze tijden van academische competitie alleen maar toe te juichen valt.

Breed uitwaaieren

Met een internationaal deelnemersveld dat twee keynote lectures, zestien case studies, en vier round table discussions verzorgde, hadden de programmatoren een zorgvuldig parcours uitgestippeld dat begon in de Hoge Middeleeuwen en zich uitstrekte tot de Vroegmoderne Tijd, waarbij niet enkel de Lage Landen werden aangedaan, maar ook uitstapjes werden gemaakt naar het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Zwitserland. Desalniettemin was er voldoende vertrouwdheid met elkaars materiaal om ook levendige discussies – en zelfs verschil van mening (bijvoorbeeld over een kroniek toegedicht aan Olivier van Diksmuide of over een manuscript toebehorend aan ridder Jan van Dadizele) – toe te laten.

De draad oppikken

Naast dit panorama (dat zijn neerslag vond in handige ‘chronicle fact files’) lag de grootste meerwaarde voor mij in de oproep die als een rode draad door de twee dagen liep, namelijk het appèl om nieuwe wegen in te slaan bij het bestuderen van de stad vanuit historisch perspectief en zich niet te beperken tot de klassieke stadskroniek.

Nieuwe paden verkennen

Het was dan ook treffend dat beide keynote sprekers (Jeff Rider en Godfried Croenen) aangaven nooit te hebben verwacht dat zij, vanuit hun traditionele expertise en onderzoeksmateriaal, zouden worden uitgenodigd om te zoeken naar sporen van een stedelijk historisch bewustzijn. Vele sprekers volgden dit voorbeeld en vonden dergelijke sporen vooral in regionale kronieken. Anderen zochten het dan weer in een Kalendrier, een Diary, of gedrukte almanakken.

Het ging echter om meer dan enkel met een nieuwe blik leren kijken en oog te hebben voor het historische op onverwachte plekken. De sprekers stelden ook bestaande, veelal negentiende-eeuwse edities ter discussie en bepleitten het consulteren van de manuscripten als dusdanig – wat mijns inziens juist het belang van een volgehouden investering in paleografische en codicologische vakken onderstreept. Een terugkerend thema was ook de noodzaak om de klassieke scheidslijn tussen administratieve en historische bronnen te doorbreken. Bijzonder prikkelend vond ik tot slot de twee bijdragen over heraldiek: het historisch bewustzijn heeft immers niet alleen vorm gekregen in tekst, maar ook in beeld.

Deze workshop heeft mij er alvast toe aangezet om, ook in een Italiaanse stadscontext, nieuwe paden te gaan verkennen.

David Napolitano (Huygens ING – Universiteit van Leiden)