Promotie Martine van Haperen – In Touch with the Dead: Early Medieval Grave Reopenings in the Low Countries

In de Vroege Middeleeuwen (450-800 n. Chr.) was het de gewoonte om de doden met veel zorg en rijk uitgerust te begraven. Na de begrafenis bleven de graven vaak niet onaangeraakt liggen, maar werden opnieuw geopend. Men groef een kuil in het graf, doorzocht de inhoud en nam een deel van de grafgiften en mogelijk ook botten mee.

Archeologen interpreteren dit vaak als grafroof, een economisch gemotiveerde, criminele praktijk. Het promotieonderzoek van Martine van Haperen laat echter zien dat er meer aan de hand was. Ze bestudeerde ruim 1300 graven uit 11 grafvelden in Nederland en België. Het bleek dat de gravers veel objecten achterlieten en zich primair richtten op mannengraven die naar verhouding minder waardevolle spullen bevatten. Er werden specifieke groepen objecten meegenomen met een belangrijke symbolische betekenis voor het grafritueel en de vroegmiddeleeuwse samenleving als geheel. Het hoge percentage heropende graven (gemiddeld 41%) suggereert dat het hier gaat om een sociaal geaccepteerde praktijk.

Van Haperen betoogt dat het openen van graven onderdeel was van de normale omgang met graven. Er zou bijvoorbeeld sprake geweest kunnen zijn van een cultus van voorouderrelieken, vergelijkbaar met de cultus van heiligenrelieken in de kerk, die in dezelfde periode ontstond. Ook kunnen heropeningen gebruikt zijn om de angst voor onrustige doden te bezweren.

Dit onderzoek is niet alleen relevant voor de studie naar de Vroege Middeleeuwen, maar biedt ook interessante ingangen om na te denken over moderne begrafenisrituelen en hoe wij met onze overleden omgaan.

www.universiteitleiden.nl